Renata Fedorowicz

Szkoła Szpitalna

Punkt Filialny Szkoły Podstawowej Specjalnej

w SOSW w Żyrardowie

„W poszukiwaniu skutecznych metod pracy z dziećmi hospitalizowanymi”

„Spośród wszystkich form oddziaływania wychowawczego najwięcej trudności w przestawieniu ich na tory terapeutyczne przedstawia nauczanie... .”(J. Doroszewska 1991)

Dzieci chore, przebywające w szpitalu są wymagającymi uczniami. Nauczyciel-wychowawca, prowadzący lekcje w klasach szpitalnych, musi pamiętać, że ma do czynienia z uczniem, który jest w ciągłym stresie, czyli organizm dziecka reaguje fizjologicznie lub psychicznie na nadmierne obciążenia (I. Obuchowska 1991). Mały pacjent jest mniej wytrzymały na różne obciążenia psychiczne wynikające z choroby i hospitalizacji. Charakterystyczne objawy obciążenia psychicznego to:

· męczliwość

· trudności w skupieniu uwagi

· drażliwość prowadząca do agresji lub wycofania się

· bierność

· apatia itp.

Trzeba pamiętać, że szpital nie jest środowiskiem, w którym dziecko chciałoby przebywać dobrowolnie, gdyż wiele czynników związanych z dolegliwościami jest dla dziecka źródłem lęku, bólu i ograniczenia aktywności. Są to tzw. uniwersalne czynniki obciążenia psychicznego w chorobie (I. Obuchowska 1991).

Planując zajęcia dydaktyczne należy uwzględnić wiele czynników, m.in.:

1. Związane bezpośrednio z dzieckiem tj.: wiek, poziom wydolności wysiłkowej, indywidualny stosunek do nauki, ogólny stan zdrowia i samopoczucia, możliwości psycho-fizyczne oraz próg wiadomości i umiejętności;

2. związanych z możliwościami lokalnymi i dostępnymi środkami dydaktycznymi;

3. związanych z nauczycielem i z całym procesem dydaktyczno-wychowawczym.

Przyjętej z medycyny zasadzie „przede wszystkim nie szkodzić” towarzyszą zasady pedagogiki ogólnej, a także wypracowane dla pedagogiki terapeutycznej szczegółowe zasady, do których zaliczamy:

· zasadę podmiotowości i indywidualizacji

· zasadę oszczędzania zbytecznego wysiłku i aktywizacji terapeutycznej

· zasadę reintegracji funkcjonalnej i rewaloryzacji społecznej

· zasadę plastyczności i kompleksowości oddziaływań (R. Janeczko 1991)

4. zalecenia lekarza prowadzącego.

Tylko lekcje bogate w aspekty terapeutyczne, aktywizujące dzieci, rozwijające ich postawę twórczą, dobrze opracowane od strony dydaktycznej, merytorycznej i wychowawczej będą zaspokajały wszechstronne potrzeby dzieci.

Jedną z metod pedagogicznych, która uatrakcyjnia lekcje jest drama. Podejmowanie roli, improwizowanie jest przyjemnością i pożyteczną rozrywką. Drama wymaga od dzieci zgody na wysiłek twórczy. Jeżeli jeden z uczniów nie zgodzi się uczestniczyć w podejmowaniu roli nie podlega krytyce, a staje się obserwatorem. Być może po pewnym czasie włączy się do wspólnej zabawy. Najlepiej istotę dramy oddaje przysłowie chińskie: „Powiedz mi, zapomnę. Pokaż, może zapamiętam. Zaangażuj mnie w to, a zrozumiem”.

W pracy z dzieckiem hospitalizowanym wspaniale sprawdzają się następujące elementy środków teatralnych: proste doświadczenia dzieci, wprawki dramatyczne, polegające na ćwiczeniach ruchowych, ćwiczenia językowo-intonacyjne, ćwiczenia dramowe takie jak naśladowanie głosów ptaków, granie ciałem lub gestem, symbolizowanie przedmiotów, rzeczy, wzbogacanie mimiki. Wykorzystanie naturalnej potrzeby dzieci- wcielanie się w role- szczególnie dorosłych daje wspaniałe rezultaty przy analizowaniu, omawianiu i opracowywaniu tekstów. Nudne dla dzieci lekcje ortografii można wzbogacić wstawkami teatralnymi np. pytania z odpowiedzią na tak lub nie, przedstawianie się za pomocą zagadek. Układanie wyrazów w porządku alfabetycznym z emblematami rysunkowymi daje lepszą możliwość zapamiętania i utrwalania. W końcowym etapie dzieci wybierają sobie po kilka lub kilkanaście wyrazów i układają opowiadanie twórcze. Po przeczytaniu treści i poprawie błędów następuje opracowani graficzne tzn. dzieci rysują historyjkę obrazkowa, komiks do tekstu. Zajęcia tego typu wzbogacają słownictwo, pobudzają wyobraźnię, utrwalają pisownię trudnych wyrazów i wykorzystują zdolności artystyczne dzieci.

Inną ciekawą i sprawdzającą się w warunkach szpitalnych metodą pracy jest biblioterapia i czytelnictwo rozumiane jako: „program aktywności oparty na interaktywnych procesach zastosowania drukowanych i nie drukowanych materiałów, zarówno wyobrażeniowych jak i informacyjnych, ułatwiający przy pomocy bibliotekarza lub innego profesjonalisty osiąganie wglądu w normalny rozwój lub dokonywanie zmian w zaburzonym zachowaniu” (R. J. Rubin)

Zajęcia biblioterapeutyczne organizowane podczas zajęć pozalekcyjnych w Szkole Szpitalnej mają na celu:

1. zainteresowanie książką, jako formą rekreacji i wypełniania czasu wolnego, a także wzbogacanie intelektualne i emocjonalne dziecka przewlekle chorego, przebywającego w szpitalu

2. wgląd w rozwój dziecka hospitalizowanego i umożliwienie mu odreagowania napięć w sytuacjach traumatycznych

Zajęcia takie trwają od 20-45 minut w zależności od możliwości psychofizycznych dzieci. Przy wyborze utworu literackiego, filmu, historyjki kieruje się zainteresowaniami i potrzebami dzieci. Podstawowymi metodami pracy podczas sesji biblioterapeutycznych są:

· zajęcia z wykorzystaniem literatury, filmu – odczytywanie fragmentów np.: baśni, książek Małgorzaty Muszierowicz, Alfreda Szklarskiego, J. K. Rowling, czy Teda Hughesa i innych autorów młodzieżowych jako wstęp do dyskusji

· opowiadanie historyjek przez osobę prowadzącą- biblioterapeutę, prezentacja fragmentu filmu, a następnie dzielenie się wrażeniami, swobodna rozmowa na temat motywów postępowania bohaterów

· wykorzystanie ilustracji, obrazów jako pretekst do układania historyjek np.: „O tym co w życiu najważniejsze”, „Jak wyglądałby świat, gdybym miała czarodziejską moc?”

· pisanie przez dzieci krótkich scenek i odgrywanie, analizowanie postępowania bohaterów i motywów ich działania

· wykorzystanie prac plastycznych, wykonanych przez dzieci np.: „Portret mojej rodziny”, „Mój portret”, „Ja i moi koledzy”

· pisanie przez dzieci własnych utworów: wierszy, opowiadań, baśni, wspólnej księgi

Biblioterapia może być metodą wspierającą w pedagogice terapeutycznej, ale nie jest skuteczna w stosunku do wszystkich dzieci. Te jednak, które uczestniczyły w zajęciach biblioterapeutycznych miały możliwość skorzystania z walorów terapeutycznych, emocjonalnych i wychowawczych.

Przedstawione metody pracy z dzieckiem hospitalizowanym są w dalszym ciągu uaktualniane i wzbogacane tak, aby stały się jak najatrakcyjniejszymi i najefektowniejszymi, spełniającymi rolę lekarstwa.

Bibliografia

1. Doroszewska J. „Pedagogika Specjalna” T.2 Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław 1989

2. Gudro M. "Drama w szkole podstawowej” CODN Warszawa 1994

3. „Kształcenie dzieci w zakładach leczniczych pod redakcją Janeczki R. WSiP Warszawa 1991

4. Obuchowska I., Krawczyński M. „Chore dziecko” Nasza Księgarnia Warszawa 1991

5. Ogłoza E., Polański E., Szymik E. „Drama na lekcjach języka polskiego” Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP Kielce 1997

6. Tomasik E. „Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej” Wydawnictwo WSPS Warszawa 1994